Athens Stage: Οι Βάτραχοι ''κοάζουν'' στο Θέατρο Βράχων.

Βρεκεκέ κοάξ κοάξ, βρεκεκέ κοάξ κοάξ… οι «Βάτραχοι» φουσκώνουν και κοάζουν αριστοτεχνικά «κακόφωνα» στο Θέατρο Βράχων και δίνουν το στίγμα τους. Πλάσματα του βούρκου και των λασπόνερων, εμπνευσμένα από τον μέγιστο Αριστοφάνη, στηλιτεύουν όλους εκείνους τους ωραίους βατραχόμαγκες με τα όμορφα, κούφια λόγια ανά τους αιώνες, καυτηριάζοντας πρόσωπα, θεσμούς και καταστάσεις της παρακμάζουσας Αθηναϊκής δημοκρατίας με σωρεία διεισδυτικών παρατηρήσεων, οξύτατη ειρωνεία, σκωπτικό πνεύμα, ελευθεριάζουσα έκφραση και αξιοζήλευτο εμπαιγμό.

Η λαϊκή κωμωδία αναλαμβάνει το υπέρτατο καθήκον να σώσει την τραγωδία που ψυχορραγεί.

Η σωτηρία βρίσκεται μονάχα στο πνεύμα. Ένας ποιητής θα σώσει τούτο τον ζοφερό τόπο… τί γοητευτική ουτοπία πραγματικά! Η φαντασία του Αριστοφάνη οργιάζει, αναθέτοντας στον αιώνιο έφηβο Διόνυσο, θεό του κρασιού, του γλεντιού, του θεάτρου και των υλικών απολαύσεων μια σημαντική αποστολή. Μεταμφιέζεται σε Ηρακλή και παρέα με τον δούλο του Ξανθία μεταβαίνουν στον κόσμο των νεκρών, στο Βασίλειο του Πλούτωνα, αναζητώντας έναν καλό ποιητή που θα σώσει την πόλη από την ολική παρακμή, θα εμπνεύσει, θα αφυπνίσει χαμένες συνειδήσεις και θα ανυψώσει ξανά το φρόνημα και τις ιδέες των κατακερματισμένων Αθηναίων, αφού οι σημαντικοί τραγικοί ποιητές δεν ζουν πια. Φτάνοντας στον Άδη ύστερα από ένα ταραχώδες ταξίδι, θα γίνει κριτής σ’ έναν εμπνευσμένο αγώνα λόγου μεταξύ του νεωτεριστή Ευριπίδη και του παραδοσιακού Αισχύλου. Ένας θα στεφθεί νικητής σε τούτη την αμφίρροπη μάχη. Θα βάλουν την τέχνη τους κυριολεκτικά πάνω στην ζυγαριά, δίνοντας έμφαση στο βάρος των λέξεων και όχι στην σημασία τους. Νικητής θα αναδειχθεί ο επικός παραμυθάς Αισχύλος που με περίσσιο κομπασμό, αλαζονεία και αυταρέσκεια ξεστομίζει λόγια που ορθώνονται σαν πύργοι και σαν λοφία ηρωικών περικεφαλαίων, δημιουργώντας γενναίους πολεμιστές σε αντίθεση με τον σοφιστή Ευριπίδη, που μολύνει την τέχνη της τραγωδίας με αγοραία λόγια, ανούσιες πράξεις, φαύλους χαρακτήρες και αισχρά ήθη. Το έργο ασκεί κριτική στους νέους τραγικούς ποιητές αλλά και τον ίδιο τον Ευριπίδη, ενώ ως πολιτικό μήνυμα θεωρείται ότι προτρέπει τον κόσμο στην επιστροφή της ολιγαρχίας.

Ευριπίδης: «Άλλον ναό απ’ τον λόγο δεν έχει η πειθώ».

Αισχύλος: «Θάνατος: ο μόνος θεός που δεν έχει ναό».

Ευριπίδης: «Κραδαίνει στο δεξί του ρόπαλο σιδερόφρακτο».

Αισχύλος: «Άρμα πάνω σε άρμα και νεκρός πάνω σε νεκρό».

Η κριτική μας:

Οι αριστοφανικοί «Βάτραχοι» αποτελούν την κορωνίδα της υπερβατικής φαρσοκωμωδίας περί ποίησης και θεάτρου. Είναι κορυφαία στο είδος της, η αρτιότερη και ευφυέστερη σε σύλληψη και σε πλοκή κωμωδία του αρχαίου αστικού σκηνικού λόγου. Ο πολυσχιδής σκηνοθέτης Κώστας Φιλίππογλου αναλαμβάνει επιτυχώς το δύσκολο ρόλο του καπετάνιου, έχοντας στην φαρέτρα του τέσσερις ακάματους εργάτες του ελληνικού θεάτρου που υπηρετούν πιστά την κωμωδία και έναν έξοχο χορό που μοιάζει σαν πλαστελίνη στα χέρια του. Προτείνει μία καλόγουστη, φρέσκια, ευφρόσυνη, λεκτική παράσταση με υπέροχο ποιητικό λόγο και έμμετρους διαξιφισμούς σ΄ένα ξεχωριστό παιχνίδι ευφυΐας. Η ιδιαίτερη αισθητικά και καλλιτεχνικά προσέγγισή του, πατάει γερά στην εξέχουσα μετάφραση του ποιητή Γιώργου Μπλάνα, ο οποίος δίνει πνοή και νόημα στις λέξεις, δίχως αθυροστομίες και εύκολες λύσεις. Υπάρχει συνεχής ρυθμός, παλμός, αστείρευτο κέφι, σκωπτικό πνεύμα και κριτική διάθεση που εντάσσονται στο ύφος του Αριστοφάνη. Οι νεκροί στον Άδη ζουν σ΄ ένα αδιάκοπο καρναβάλι, όπου δεν είναι όλα μαύρα και άραχνα. Εικόνες καμπαρέ και ταβερνείου προστίθενται στην σκοτεινή, ξέφρενη αισθητική του Κάτω Κόσμου, σκορπίζοντας γέλιο στους θεατές. Καθοδηγεί την ταλαντούχα πολυμελή ομάδα του με μέτρο, ώστε να υπηρετηθεί σωστά το αριστοφανικό πνεύμα και να καλπάσει η υποκριτική αυτοσχεδιαστική φαντασία. Οι τεχνικές του σωματικού θεάτρου, του θεάτρου σκιών και της commedia del arte αποτυπώνονται εύστοχα από τον θίασο και κυρίως από τον εύπλαστο χορό, δημιουργώντας το επιθυμητό αποτέλεσμα που έχει φανταστεί ο σκηνοθέτης.

Η σκηνογραφική πρόταση των Τέλη Καρανάνου και Αλεξάνδρας Σιάφκου μόνο ευρηματική, λειτουργική και πανέξυπνη μπορεί να χαρακτηριστεί. Το ξερό, μαύρο, καρβουνιασμένο βουναλάκι τοποθετημένο στην θυμέλη του θεάτρου εκπλήσσει τους πάντες, κρύβοντας πολλούς άσους στα ενδότερα. Είναι ο χώρος όπου εξελίσσεται όλη η δράση στη γη και στον Άδη με τους πρωταγωνιστές, το χορό και τους μουσικούς να κινούνται και να χορεύουν με αξιοσημείωτη άνεση και κέφι υπό τις οδηγίες της κινησιολόγου Σοφίας Πάσχου. Τα κοστούμια τους αναδεικνύουν την κωμικότητα και την θεατρική τυπολογία, με τους βατράχους ντυμένους σαν βατραχοδύτες να κλέβουν την παράσταση. Οι γοητευτικές μελωδίες και οι έξοχοι ρυθμοί του Νίκου Γαλενιανού παρωδούν επιτυχώς τα αριστοφανικά χορικά με τους μουσικούς-performer Σταμάτη Πασόπουλο και Christoph Blum να συνδράμουν με τις εμβόλιμες ζωντανές εμφανίσεις τους κατά την διάρκεια της παράστασης. Καίριοι και εντυπωσιακοί οι φωτισμοί δια χειρός Νίκου Βλασόπουλου, που συνεπικουρούν στη μοναδική αίσθηση υποχθόνιου μυστηρίου.

Οι τέσσερις πρωταγωνιστές αποτελούν την αφρόκρεμα της ελληνικής κωμωδίας. Είναι ηθοποιοί με ταλέντο, γνώση, εμπειρία και ευθυκρισία. Ο σκηνοθέτης βλέπει στο πρόσωπο της Σοφίας Φιλιππίδου τον θεό Διόνυσο. Ρόλος κομβικός, δύσκολος και πολυδιάστατος! Διακωμωδεί τον Διόνυσο με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός κοινού ανθρώπου. Άλλοτε γενναίος και ενθουσιώδης, άλλοτε αστείος και παμπόνηρος, άλλοτε θρασύδειλος και φοβιτσιάρης, όμως πάντα δίκαιος και πατριώτης. Η Σοφία Φιλιππίδου είναι ο θεός Διόνυσος στα μάτια μας και εντυπωσιάζει το κοινό με τον υποκριτικό της οίστρο και την ευρεία γκάμα της. Είναι γνήσια κωμική ηθοποιός με εκφραστικότητα, πλαστικότητα, αέναη ενέργεια, τσαχπινιά και μπρίο σαν θείο δώρο από το παρελθόν.

Πλάι της, ο δαιμόνιος κωμικός Λάκης Λαζόπουλος με τον διττό ρόλο του δούλου Ξανθία και του Ευριπίδη. Απολαυστικός, συνεπής και διαβασμένος μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, με σκηνική άνεση κατορθώνει να παρουσιάζει τους ρόλους του σαν αυτονόητη αυτοσχέδια έμπνευση. Ως αλαζονικός και νεωτεριστής Ευριπίδηςσκορπά άφθονο γέλιο στους θεατές με το ύφος και το γλωσσικό ιδίωμα που επιλέγει για τον ρόλο του.

Ο Δημήτρης Πιατάς ως Ηρακλής και Αιακός είναι χάρμα οφθαλμών με το ξεφαντωτικό του στυλ και το πληθωρικό κωμικό του ύφος.

Ο Αντώνης Καφετζόπουλος σαν Αισχύλος μοιάζει με απύλωτον στόμα γεμάτο κομπασμό, αλαζονεία, πόζα και αυταρέσκεια. Ο ρόλος του ταιριάζει γάντι και τον υπηρετεί με συνέπεια, μέτρο και στιβαρότητα.

Ιδιαίτερη μνεία στον θαυμάσιο, καλοκουρδισμένο χορό των Γιάννη Στεφόπουλου, Γιώργου Συμεωνίδη, Εριφύλης Στεφανίδου, Τάσου Δημητρόπουλου, Γιάννη Γιαννούλη, Ειρήνης Μπούνταλη, Φοίβου Συμεωνίδη, Χρήστου Κοντογεώργη, Αλέξανδρου Χρυσανθόπουλου με κορυφαία την εξαιρετική Άννα Καλαϊτζίδου, που δουλεύουν με κέφι, μεράκι και πίστη στο εύφορο έδαφος και καταθέτουν ψυχή τε και σώματι ενώπιον όλων ορίζοντας τα δρώμενα. Σαν βωμολόχοι Βάτραχοι και σαν ηθικολόγοι Ελευσίνιοι Μύστες συνθέτουν το παζλ μιας εκπληκτικής, patch work υφών παράστασης που συνοδεύουν αβίαστα και ακατάπαυστα τους κεντρικούς ήρωες. Πολλά συγχαρητήρια!

Ο άνθρωπος δεν βάζει μυαλό από τον θάνατο, πόσο μάλλον από τη ζωή; Πώς θα καταφέρουν κάτι που δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τόσα χρόνια; Ιδού η εύλογη απορία του Ευριπίδη στο φινάλε της παράστασης που σκιαγραφεί την απαισιοδοξία του Αριστοφάνη. Δεν αρκεί η πρόθεση του ποιητή να μας σώσει με την υπέροχη ψευδαίσθηση για το ανέφικτο, πρέπει κι εμείς να το θέλουμε πραγματικά!

Υπέροχο το μήνυμα του Αριστοφάνη όπως υπέροχη και τούτη η χειροποίητη, ιδιαίτερη, έντιμη παράσταση του Κώστα Φιλίππογλου! Ευχαριστώ Νταίζη Λεμπέση για την βατραχοπρόσκληση! Όσο προλαβαίνετε ακόμα, σπεύστε να την δείτε σε κάποιο ανοιχτό θέατρο, γιατί αξίζει πραγματικά στο σύνολό της!